17 mei 2022

Prehistorisch grafveld van Dalfsen werpt nieuw licht op de wereld van de hunebedbouwers

In 2015 werd in Dalfsen het grootste grafveld van Europa uit de tijd van de hunebedbouwers ontdekt. Het 5000 jaar oude grafveld bestond uit 142 grafkuilen en leidde tot nieuw wetenschappelijk onderzoek naar deze periode. De resultaten hiervan zijn nu gepubliceerd. Enkele families begroeven gedurende ongeveer 200 jaar hun doden in het grafveld. Deze families bouwden een uniek aarden monument: een hunebed maar dan zonder stenen.

De tijd van de hunebedbouwers kennen we vooral van de hunebedden: grafkamers gemaakt van grote stenen waar steeds opnieuw weer overledenen in werden begraven. Het meest opmerkelijk van de opgraving bij Dalfsen was dat hier juist allemaal losse grafkuilen lagen, waarbij in bijna elke kuil één overledene was begraven. Dit bood archeologen een unieke kans om meer over deze mensen te weten te komen. Nu was het immers mogelijk om de grafgiften te gebruiken om te achterhalen hoe de samenleving van deze groep mensen functioneerde.

Een waardige begrafenis
Op het grafveld zijn overledenen uit enkele families uit de directe omgeving begraven, gedurende meer dan 200 jaar. Er werd voor gezorgd dat de overledenen een waardige begrafenis kregen. Dit leiden we af uit zorgvuldige plaatsing van verschillende voorwerpen in de graven. Waarschijnlijk werden alle leden van de groep hier begraven omdat we ook verschillende kindergraven hebben gevonden.

Gelijkheid onder mensen
Er zijn geen grote verschillen zichtbaar tussen de graven. Eigenlijk waren alle mensen gelijk. Hooguit kreeg een enkeling extra waardering voor speciale vaardigheden door hem of haar enkele bijzondere objecten mee te geven. Dit is de uitkomst van een studie naar de grafgiften. Ook zijn er geen verschillen tussen de graven van volwassenen en kinderen: de kindergraven zijn alleen wat kleiner dan die van de volwassenen. Het doet vermoeden dat het onderscheid tussen volwassenen en niet-volwassenen zo’n 5000 jaar geleden niet zo groot was. Afstamming (familie) moet een belangrijke rol gespeeld hebben binnen de groep. Dit leiden we af uit de vondst van enkele grafheuvels waaronder in het midden een persoon begraven lag. In de voet van de heuvel zijn daarna mensen van latere generaties begraven.

Heuvel van aarde als monument
Hoewel iedereen op zijn of haar eigen manier werd begraven vonden de bewoners van de streek het ook belangrijk om gemeenschapszin uit te stralen. Dit deden ze door een groot monument aan te leggen. Anders dan in Drenthe gebruikten ze hiervoor geen grote hunebedstenen maar ze wierpen een aarden heuvel op. Deze heuvel werd vervolgens de centrale plek in het grafveld. Verschillende overledenen werden er in begraven.
 
Trechterbekercultuur
De periode van de hunebedbouwers (ca 3400-2750 v.Chr.) staat ook wel bekend als de Trechterbekercultuur. Het noorden van Nederland lag in de westelijke randzone van dit cultuurgebied dat zich uitstrekte tot in Polen in het oosten en van Midden-Duitsland in het zuiden tot Zweden in het noorden. Kenmerkend voor dit cultuurgebied zijn de hunebedden.